Περιοδικό Αργώ,
Τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου 2001
«Γεννήθηκα στον Πειραιά, το Μάρτη του 1918. Μεγάλωσα εκεί, πήγα στο δεύτερο γυμνάσιο του Πειραιά και ακολούθως έδωσα εισαγωγικές εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Απέτυχα να μπω στη Νομική Σχολή επειδή δεν πέρασα τις εξετάσεις στα λατινικά, αλλά συγχρόνως έδωσα εξετάσεις και στη Θεολογία όπου επέτυχα. Με το χαρτί αυτό, πήγα στη Γερμανία όπου σπούδασα Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, αλλά διέκοψα τις σπουδές μου μετά από δυόμιση χρόνια, γιατί μεσολάβησε ο Πόλεμος. Για να πραγματοποιήσω αυτές τις σπουδές είχα τη βοήθεια του μακαρίτη Αριστείδη Ξυλά, αδελφού της μητέρας μου, ο οποίος υπήρξε και ένα από τα πλέον προσφιλή πρόσωπα στη ζωή μου.
Ο πατέρας μου, Κωνσταντίνος Περατικός, ήταν από τη Σύρο. Ήταν το ένατο παιδί της οικογένειάς του, με μακρινή καταγωγή από τις Χιώτικες οικογένειες των Βασιλάκηδων και των Πουτούδων που ήταν παλιοί καραβοκύρηδες. Σε ηλικία μόλις 13 ετών μπήκε κρυφά σε ένα από τα ποστάλια της εποχής, το «Κρόνος» ή το «Άρης», δεν θυμάμαι ποιο ήταν, και ήρθε στον Πειραιά. Εργάστηκε ως ψυχοπαίδι κοντά σε έναν έμπορο φρούτων και ξηρών καρπών, εργάστηκε σκληρά, κέρδισε χρήματα και στο τέλος απέκτησε την ίδια την επιχείρηση. Κατόρθωσε να μεγαλώσει αρκετά τη δουλειά του, σε βαθμό μάλιστα που τα οικονομικά του, του επέτρεψαν να γίνει για κάποιο διάστημα συμπλοιοκτήτης των ποσταλιών που προανέφερα.
Με την έμπνευση της μητέρας μου Αντωνίας Περατικού, που ήταν κόρη του Μιχαλιού Ξυλά, του οποίου το όνομα φέρω, είχαν επίσης αποκτήσει συμμετοχή σε πλοία της οικογένειάς της. Δεν θα ξεχάσω ένα βράδυ του 1934 που μείναμε όλοι ξύπνιοι στο σπίτι, ακούγοντας τον πατέρα μου να διαμαρτύρεται σε έντονο ύφος στη μητέρα μου, η οποία του ζητούσε να βάλει χρήματα για να αγοράσουν μετοχές στο πλοίο «Θάλεια», που είχε αποκτηθεί από τους Γιάννη, Ηλία και Αριστείδη Ξυλά, αντί 3.400 λιρών περίπου. Στο τέλος της συζήτησής τους, που δεν ήταν συζήτηση αλλά μονόλογος του πατέρα μου, του λέει, «καλά, αφού δεν θέλεις να βάλεις εσύ θα βάλω εγώ τα δικά μου λεφτά». Ο πατέρας μου απόρησε και ρωτά, «καλά, που θα βρεις εσύ τα χρήματα, εσύ δεν έχεις οικονομίες». Τότε η μητέρα μου του απαντά, «καλά ξέχασες ότι εδώ και αρκετό καιρό δεν τρώμε κρέας και τυρί δύο φορές την εβδομάδα; Έχω μαζέψει αρκετά, θα μου τα διπλασιάσεις;». Έτσι λοιπόν επείσθη και υπεχώρησε και αποκτήθηκε περίπου το 25% των μετοχών εκείνου του πλοίου.
Αργότερα θυμάμαι ότι είχα έρθει για διακοπές στην Ελλάδα και επέστρεφα πίσω στη Βόρεια Ευρώπη μπαρκαρισμένος ως δόκιμος σε ένα φορτηγό πλοίο, το «Κωνσταντίνος Η» του Ηλιόπουλου, από το οποίο θα ξεμπαρκάριζα στη Γάνδη και από εκεί θα πήγαινα στη Γερμανία. Στο δρόμο μάθαμε ότι ξέσπασε ο Πόλεμος. Μάλιστα βγαίνοντας από το Γιβραλτάρ ακούσαμε για ένα πλοίο που χτυπήθηκε περίπου 12 μίλια από εμάς. Πήγαμε να προσφέρουμε βοήθεια, αλλά πήγαν πρώτα άλλοι και έτσι συνεχίσαμε τον πλου μας προς τη Γάνδη. Εγώ βέβαια ήθελα να επιστρέψω στη Γερμανία και να συνεχίσω τις σπουδές μου, τα μέτωπα του πολέμου ήταν ακόμα λίγα, αλλά με απέτρεψε ο πατέρας μου οπότε παρέμεινα στο πλοίο και κατευθύνθηκα στο Barry της Αγγλίας.
Αφού ξεπεράστηκε κάποιο πρόβλημα με το διαβατήριό μου, μου δόθηκε άδεια παραμονής στην Αγγλία. Εκεί συνέχισα και τις σπουδές μου, σπουδάζοντας Transport and Shipping στο London School of Economics. Έμεινα λίγο καιρό και μετά μπαρκάρισα και πήγα στην Αμερική. Μπαρκάρισα μερικές φορές σε πλοία, στο «Μαίανδρος» του Λιβανού, στο «Θάλεια» το δικό μας, σε δύο αμερικάνικα, το «Intrepido» του Παππαδάκη και ένα της Ελληνικής, το «Άγκυρα», πήγα δύο φορές στη Νότια Αμερική, όπου εκεί τελικά πληροφορήθηκα ότι η Ελλάδα είχε εμπλακεί στις εχθροπραξίες. Γύρισα πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες, προσπάθησα να επιστρέψω, αλλά οι αρχές δεν μου το επέτρεψαν και παρέμεινα εκεί.
Εργαζόμουν ως υπάλληλος στο Greek Shipping Committee της Νέας Υόρκης, επικεφαλής του οποίου ήταν ο αείμνηστος Μανώλης Κουλουκουντής. Όταν τελείωσε ο Πόλεμος, προσπάθησα να προωθήσω μέσω του Committee μια αίτηση της οικογένειάς μου για να πάρουμε ένα από τα εκατό Liberty, μια και στη διάρκεια του Πολέμου είχαμε χάσει και τα δύο πλοία μας, το «Θάλεια» που τορπιλίστηκε και βυθίστηκε αύτανδρο και το «Μιχαλιός» που χτύπησε σε νάρκη έξω από τη Βηρυτό. Στην πορεία όμως η οικογένειά μου άλλαξε γνώμη, δεν ήθελαν να εμπλακούν στη διαδικασία της απόκτησης που συνεπάγετο και την ανάληψη υποχρεώσεως αποπληρωμής ενός δανείου επί 17 έτη και παρά το γεγονός ότι είχα την αίτηση εγκεκριμένη, δεν ήμουν σε θέση να πάρω πλοίο. Έτσι την έδωσα στον Γιάννη Μιχαήλ Καρρά, ο οποίος αγόρασε το «Φωτεινή» και μου παρεχώρησε το 5% των μετοχών. Με αυτό τον τρόπο τελείωσε αυτή η ιστορία και δεν κατορθώσαμε να αντικαταστήσουμε το τονάζ που είχαμε χάσει στη διάρκεια του Πολέμου.
Στη συνέχεια μπήκα σε ένα φορτηγό πλοίο του Φαφαλιού και ήρθα στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο Λονδίνο. Η οικογένειά μου αγόρασε ένα πλοίο υπό αγγλική σημαία, το ονόμασαν «Θάρρος», όπως δηλαδή το όνομα του πρώτου ατμοπλοίου που είχε αποκτήσει ο παππούς μου ο Μιχαλιός Ξυλάς το 1913. Εγώ δεν ασχολήθηκα αμέσως με τη δουλειά αυτή, η ναυτιλία δεν μου ήταν ιδιαίτερα συμπαθής στην αρχή. Προσπάθησα να κάνω άλλες δουλειές όπως είχα κάνει και στην Αμερική. Έκανα συνολικά καμιά δεκαριά δουλειές, όλες ανεπιτυχώς και μόνο όταν στο τέλος άρχισα να εργάζομαι στο ναυτιλιακό χώρο με μισθό πενήντα λίρες το μήνα και αποστολή να παρακολουθώ εκείνο το πλοίο για λογαριασμό της οικογένειάς μου, είδα πόσο ενδιαφέρουσα ήταν η ναυτιλία και πόσο είχα χάσει που δεν είχα ασχοληθεί μαζί της εξαρχής. Άρχισα λοιπόν να δένομαι μαζί της χωρίς όμως να έχω ιδιαίτερες φιλοδοξίες.
Το «Θάρρος» το είχαμε αρχικά δώσει για διαχείριση στο γραφείο των Μιχάλη και Γιώργη Λιβανού, το John Livanos & Sons, αλλά οι θείοι μου είχαν αποφασίσει να το μεταφέρουν στο γραφείο Ρεθύμνης & Κουλουκουντής. Περπατούσαμε λοιπόν μαζί στο δρόμο κατευθυνόμενοι εκεί και στη διαδρομή κατόρθωσα να τους μεταπείσω να δώσουμε το πλοίο στο Μιχάλη Ξυλά, τον ξάδελφό μας, ένα εξαίρετο επιχειρηματία και άνθρωπο. Αποτέλεσμα ήταν να πάω και εγώ στο γραφείο μαζί με τον Μιχάλη Ξυλά. Ο Μιχάλης τότε είχε αρχίσει να αγοράζει πλοία στα οποία εγώ ελάμβανα για λογαριασμό της οικογένειας κάποια ποσοστά, 5%, 10%, ό,τι μπορούσαμε σε κάθε περίπτωση. Αυτό ήταν η αρχή. Ακολούθησαν οι ναυπηγήσεις, χτίσαμε το 1955 το πρώτο πλοίο, το «Άναξ», στο οποίο η οικογένειά μου είχε το 10%, και ακολούθησαν άλλα τρία πλοία μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’50.
Το 1956, χωρίς να πειράξω τα συμφέροντά μας με το γραφείο του Μιχάλη Ξυλά, άνοιξα ένα γραφείο με τον εξάδελφό μου τον Αχιλλέα Χαλκούση και το θείο μου τον Αριστείδη, και διαχειριζόμαστε τρία μικρά πλοία του Αχιλλέα, 1.000-1.500 τόνοι το καθένα, τα οποία δούλευαν στην Ερυθρά και ένα δικό μας συνεταιρικό που είχαμε αγοράσει, το «Unity», πλοίο του 1918. Τα πράγματα δεν ήταν διόλου εύκολα εκείνη την εποχή, αλλά προσπαθούσαμε κατά κάποιο τρόπο να δείξουμε ότι μπορούσαμε και μόνοι μας να τα βγάλουμε πέρα, χωρίς βοήθεια οικογενειακή, χωρίς χρήματα.
Δανεισμός υπήρχε αλλά όχι για όλους, για ελάχιστους μόνον. Όταν άνοιξα το μικρό μου γραφείο, πήγα στη Williams Deacons Bank στο St. Mary Axe, με γνώριζαν, δεν ήμουν άγνωστος, τους είπα ότι ανοίγω γραφείο και θα ήθελα να έχω τη δυνατότητα κάποιου overdraft. «Είμαι, τους λέω, συνεταίρος σε ορισμένα νεότευκτα πλοία, τι overdraft θα μπορέσετε να μου δώσετε;». Η απάντηση ήταν: «Ούτε δεκάρα! Εμείς δανείζουμε μόνο τον Βασίλη Μαυρολέοντα, κανέναν άλλο!». Λέω, «μπράβο του, καλά κάνετε, αλλά και εμένα με γνωρίζετε, δεν μπορώ να δανειστώ κι εγώ κάτι;». «Τίποτα», μου απαντούν. Ακόμα και ο Μιχάλης Ξυλάς για παράδειγμα, τα τέσσερα πλοία που ναυπήγησε στην Αγγλία τα πλήρωσε σχεδόν τοις μετρητοίς. Ένα μικρό ποσοστό ήταν δάνειο και αυτό το πήρε απ’ ό,τι θυμάμαι, προσωπικά, όχι ως εταιρεία.
Το πρώτο μας νεότευκτο πλοίο παρελήφθη από τα ναυπηγεία το 1965. Το οφείλουμε και αυτό στην έμπνευση του Μιχάλη Ξυλά, ο οποίος όταν είδε ότι είμαστε μια παρέα που όλοι θέλαμε να παραγγείλουμε νεότευκτο, αλλά δεν είμαστε σε θέση να το κάνουμε, μας πρότεινε μια συνεργασία την οποία αμέσως ενστερνίστηκα και πείσαμε μαζί με το Μιχάλη, το Νίκο Λ. Νομικό και τους δικούς μου συνεργάτες του Πήγασου -γιατί είχαμε τότε ιδρύσει τον Πήγασο τους Ανδριανόπουλους δηλαδή, το Μιχάλη Λεντάκη και τους Ιγγλέσηδες- να προχωρήσουμε στην από κοινού παραγγελία ενός πλοίου. Με αυτό τον τρόπο, οι πέντε οικογενειακοί όμιλοι ναυπήγησαν αυτό το πλοίο που ονομάσαμε «Πεντάς». Πληρώσαμε το 20% της αξίας του σε μετρητά, και το 80% ήταν δάνειο προς τους Ιάπωνες. Τότε μάλιστα θυμάμαι δώσαμε και στην Εθνική Τράπεζα την αποφασιστική ώθηση για να εδραιώσει την παρουσία της στο Λονδίνο. Η Εθνική Τράπεζα ήταν για όλους εμάς η Τράπεζά μας στο Λονδίνο, η εμβέλειά της όμως, όπως αντιλαμβάνεσθε, ήταν περιορισμένη. Με τη ναυπήγηση του «Πεντάς» χρειαζόμαστε, πέρα από τα μετρητά που καταβάλλαμε στο ναυπηγείο από τα δικά μας ταμεία, να καταθέσουμε εγγυητική επιστολή Τραπέζης για το 30% που αντιπροσώπευε τα τρία πρώτα χρόνια της αποπληρωμής του δανείου. Έτσι ήταν εγγυημένη η εξόφληση του ημίσεως της αξίας του πλοίου και ακολούθως το δάνειο αποπληρώνετο, ενώ οι δανειστές είχαν την πρώτη υποθήκη στο πλοίο. Δώσαμε λοιπόν την ευκαιρία στην Εθνική να είναι αυτή η τράπεζα που θα εγγυάτο για εμάς πληρώνοντας περισσότερο τόκο γι’ αυτή την εγγύηση, 1,5% τη στιγμή που θα μπορούσαμε να πάρουμε ένα και λιγότερο από αγγλική τράπεζα και όχι μόνο αυτό, επέμενε και ο Νίκος Γαζής, υποδιοικητής της τράπεζας να δώσουμε επιπρόσθετη εγγύηση προς αυτούς από ένα παλαιό πλοίο ο καθένας μας, κάτι το οποίο οι ξένες τράπεζες δεν το ζητούσαν. Το κάναμε όμως, κάναμε αυτή τη θυσία γιατί θέλαμε να δώσου με σε μια δική μας τράπεζα την ώθηση για να σταθεί με περισσότερες αξιώσεις στην αγορά του Λονδίνου. Και δεν είναι μόνο αυτό. Πείσαμε και έναν ικανότατο επιθεωρητή της Εθνικής ο οποίος είχε έρθει τότε, Παντιάς Κοσίνας το όνομά του, χιακής καταγωγής από την Αλεξάνδρεια, τον αναφέρω γιατί αυτοί οι άνθρωποι λησμονούνται, ενώ πρέπει να παραμένουν ως ιστορικά πρόσωπα στην πορεία της Εθνικής Τραπέζης, τον προτρέψαμε και τον πείσαμε τελικά να αγοράσει και το κτίριο στο St. Mary Axe. Είχε έρθει να ζητήσει τη γνώμη μας για το τι χρειάζεται η Εθνική για να μπορέσει να πάει μπροστά στο Λονδίνο. Τότε ήταν σε ένα άθλιο κτίριο στο Bank που καλά-καλά δεν είχε γλόμπους ηλεκτρικούς για να βλέπεις καλά εκεί μέσα, και του απαντήσαμε: «γλόμπους για να μπορείς να βλέπεις πού βάζεις την υπογραφή σου και να αλλάξεις γραφεία, να έρθεις σε ένα καλό κτίριο κοντά μας. Τίποτα άλλο». Πήγε λοιπόν και αγόρασε για 125.000 λίρες το κτίριο στο St. Mary Axe και σήμερα αυτό αξίζει πολλά εκατομμύρια λίρες.
Ήμουν ανέκαθεν υπέρ της συνεργασίας και όπως προανέφερα, δεν είχα και ιδιαίτερες φιλοδοξίες, τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που έκανα παιδιά, τότε άρχισα να σκέφτομαι ότι κάτι πρέπει να κάνω για να τα προστατεύσω, πήγα όμως αμυντικά, όχι επιθετικά. Υπήρχε κατ’ αρχάς η συνεργασία η δική μας, Περατικός δηλαδή και Αριστείδης Ξυλάς με την οικογένεια Ιγγλέση, της οποίας γόνος ήταν η σύζυγός μου. Βρέθηκα ακολούθως με τον Μιχάλη Λεντάκη ο οποίος ήταν ένας πραγματικά καλός άνθρωπος, μορφωμένος και με φαντασία. Γνώριζε καλά τα ναυτιλιακά θέματα, ήξερε από claims, πώς λειτουργούν τα clubs, του πρότεινα λοιπόν να συνεργαστούμε και δέχτηκε, μαζί ήρθαν και οι Ανδριανόπουλοι. Αυτοί ήταν ο Πήγασος. Συνεργαστήκαμε και με το Μιχάλη Ξυλά και το Νίκο Νομικό, οι οποίοι όμως αργότερα προτίμησαν να μην έρθουν στη στενότερη συνεργασία που δημιουργήθηκε. Χτίσαμε όμως μαζί επτά βαπόρια, ήρθαν μετά τα freedoms τα οποία δεν ήταν του δικού μας προγράμματος, εγώ προτιμούσα να χτίζουμε όλο και μεγαλύτερα, αλλά όταν είδαμε πόσο ευέλικτο ήταν αυτό το πλοίο και πόσο επαναστατικό για την εποχή του, ναυπηγήσαμε ένα σημαντικό αριθμό.
Τα freedoms σχεδιάστηκαν από τον George Cambell, ένα πανέξυπνο Σκωτσέζο-Καναδό ναυπηγό με μια πολύ καλή ομάδα συνεργατών και πρέπει να το αναφέρω, σε μεγάλο βαθμό από το Γιάννη Γέμελο το θείο του Γιάννη Κωνσταντίνου Καρρά, ετεροθαλή αδελφό της μητέρας του και αρχιπλοίαρχο του ομίλου του. Σημειώστε ότι ο Γιάννης Γέμελος με τον αδελφό του Μιχάλη εξελίχθηκαν και σε εφοπλιστές και μαζί με τις γυναίκες τους Κική και Καλλιόπη Γέμελου, πραγματοποίησαν και μεγάλες δωρεές.
Είχαμε μια πολύ καλή συνεργασία και με τον Αντώνη Αγγελικούση. Στην αρχή διαχειριζόμαστε τα πλοία του Αντώνη, φτιάξαμε και πλοία συνεταιρικά και όταν χωρίσαμε με τον Αντώνη, όμορφα, πολιτισμένα και αγαπημένα, στρίψαμε ένα νόμισμα για να δούμε ποιος θα πάρει τα μεν και ποιος τα δε. Αυτά στα τέλη της δεκαετίας του ’60.
Ναυπηγούσαμε πλοία συνέχεια, διότι αυτό που έβλεπα ήταν ότι, ενώ ο πληθωρισμός ήταν γύρω στο 8%, εγώ έπαιρνα δάνεια με 5- 5,5% τόκο, επομένως για μας ήταν κέρδος. Έδινα λοιπόν συνεχώς παραγγελίες, μάλιστα ο Αντώνης Αγγελικούσης, μού είχε δώσει το δικαίωμα να παραγγέλνω πλοία και για λογαριασμό του, γι’ αυτό και τα πρώτα πλοία που παρέλαβε με το νέο σχήμα του στόλου του, τα είχα παραγγείλει εγώ, για λογαριασμό τους. Με τον Αντώνη είμαστε και εξαδέλφια, είχα μαζί του αδελφική σχέση, ήταν από τους πλέον σημαντικούς ανθρώπους που γνώρισα στη ζωή μου και επιχειρηματική ιδιοφυΐα, με ρυθμούς πολύ ταχύτερους από τους δικούς μου.
Ο στόλος του Πηγάσου είχε στην αρχή φτάσει τα 33 πλοία. Με την παραλαβή των νεότευκτων πουλούσαμε σιγά-σιγά τα παλαιά και μίκρυνε ο στόλος. Όταν δημιουργήθηκαν τα freedoms πάντως φτάσαμε να έχουμε 13 πλοία αυτού του τύπου. Είμαστε με τον Γιάννη Καρρά οι μεγαλύτεροι operators αυτού του τύπου των πλοίων στον κόσμο. Οι ναυλωτές όταν ζητούσαν freedoms τηλεφωνούσαν πρώτα, είτε στον Καρρά, είτε σε μας. Μετά πήγαμε στα improved freedoms και γενικότερα σε μεγαλύτερα πλοία.
Ο Πήγασος υπήρξε στο τέλος θύμα της επιτυχίας του. Συρρικνώθηκε όταν ο καθένας τράβηξε το δρόμο του. Ήταν η εποχή που μεγάλωσαν τα παιδιά, μεγάλωσε η επόμενη γενιά και βρέθηκα να έχω γύρω μου περίπου 15 παιδιά, με μεγάλη διάθεση για συνεργασία, γεγονός που με έκανε πανευτυχή. Αυτό από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 έως τα τέλη της δεκαετίας του ’80. Όμως, περάσαμε όλοι την τρομακτική κρίση της δεκαετίας του ’80, τη φοβερότερη κρίση της ζωής μας, και αμέσως μετά το τέλος της άρχισαν να διαφαίνονται οι πρώτες τάσεις ανεξαρτητοποίησης. Πρώτος ο γιος μου ο Κωστής ήρθε το 1986, εκεί στο τέλος της κρίσης, και μου λέει, «είναι καιρός να πάρουμε ένα βαπόρι». Μιλούσε για ένα πλοίο του ’80, δηλαδή έξι ετών πλοίο, 45.000 τόνων, το οποίο τη εισηγήσει του Κωστή, κάτι που μου άρεσε, αγοράστηκε αντί 5.600.000 δολαρίων. Βάλαμε λοιπόν 2.200.000 μετρητά και το υπόλοιπο δάνειο. Του λέω όμως, «θα μου υποσχεθείς, ότι όταν το κέρδος μας θα είναι 100% και πάνω θα το πουλήσουμε», διότι το λάθος των Ελλήνων είναι ότι πολλές φορές δεν πουλάνε όταν πρέπει. Άριστοι αγοραστές, αλλά κακοί πωλητές, εκτός εξαιρέσεων. Στη θάλασσα υπάρχουν και συντελεστές που πολλές φορές σε σταματούν, συντελεστές που διεγείρουν άλλα συναισθήματα όπως της αδηφαγίας, της φιλοδοξίας γι’ αυτό και όλοι σχεδόν οι εφοπλιστές, το λέω αυτό με όλη την ταπεινότητα και το σεβασμό, αισθάνονται ότι είναι εξυπνότεροι απ’ ό,τι πράγματι είναι. Εμφανίζουν ένα συναίσθημα ανωτερότητας, το οποίο δεν θα έπρεπε να έχουν. Θα έπρεπε να είναι πιο ταπεινοί.
Μεταξύ ’86 και ’90, ο Πήγασος αγόρασε και πούλησε περισσότερα από 50 πλοία, ρεκόρ για εκείνη την εποχή. Όλα τα παιδιά ήταν στη δουλειά, αλλά σιγά-σιγά ο όμιλος διασπάστηκε. Τουλάχιστον μας δόθηκε η ευκαιρία να αναλάβουμε ως όμιλος, από τις τεράστιες ζημίες που είχαμε υποστεί στη διάρκεια της κρίσεως, μπήκαμε μάλιστα για πρώτη φορά και στα tankers. Η ανάπτυξη έκτοτε του καθενός έγινε με τον ελληνικό τρόπο, με τον ατομικισμό που οδήγησε στη δημιουργία διαφόρων γραφείων.
Δεν κρύβω ότι η κατάληξη που είχε ο όμιλος με λυπεί. Ήθελα άλλη εξέλιξη. Θα ήθελα να δω τον κολοσσό, αλλά για να δει κανείς τον κολοσσό πρέπει να είναι όλοι μαζί, όλοι ενωμένοι.
Εγώ είχα τη βλακώδη ιδέα να προτείνω στα παιδιά μου να έρθουμε να αναλάβουμε τα ναυπηγεία Ελευσίνας, ή μάλλον να τα αναλάβει ο γιος μου ο Κωστής. Αυτό μετά από έκκληση των αρμοδίων υπουργών της τότε κυβέρνησης και των επικεφαλής των εμπλεκομένων Τραπεζών. Ήρθαμε λοιπόν εδώ, ο Κωστής ανέλαβε τα ναυπηγεία, ήταν ένα παιδί δραστήριο, με φαντασία και ιδεαλισμό απαράμιλλο. Εκεί βρεθήκαμε προ εκπλήξεων, όλα πλασματικά.
Την επιλογή μας αυτή, δεν την πληρώσαμε μόνο με τη σχεδόν ολοκληρωτική μας καταστροφή, αλλά και με την άνανδρη δολοφονία του γιου μου από αυτούς τους άθλιους και στυγερούς δολοφόνους που αποκαλούνται 17 Νοέμβρη. Την επιχειρηματική μας πρωτοβουλία εκείνη και την προσπάθειά μας την πληρώσαμε και με αίμα. Θέλω δε να πω ότι αντιμετωπιστήκαμε απάνθρωπα από κυβερνήσεις, ιθύνοντες, από τους πάντες.
Η συμβουλή μου πάντως προς το γιο μου το Νίκο που συνεχίζει τη δουλειά μας είναι η ίδια που είπε ο παππούς μου πεθαίνοντας στα παιδιά του. «Μη φύγετε ποτέ από τη θάλασσα γιατί η θάλασσα έχει πολλά παραθυράκια. Κλείνουν τα πολλά, ανοίγει ένα κάπου αλλού».
Είμαι αισιόδοξος για την μελλοντική εξέλιξη της ναυτιλίας μας. Βλέπω με ευχαρίστηση ότι η ναυτιλία μας έχει πάρει φόρα, είναι μια σύγχρονη ναυτιλία, όχι μόνο στο πνεύμα, αλλά γίνεται σύγχρονη και στο υλικό. Υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός παραγγελιών στα ναυπηγεία που με κάνει πολύ αισιόδοξο για το μέλλον. Έπειτα είναι οι νέοι. Έχω μεγάλη πίστη στους νέους, τα νέα παιδιά είναι μορφωμένα, διαχειρίζονται τις επιχειρήσεις με αξιοθαύμαστο τρόπο αυτή τη στιγμή. Με τη φόρα που έχουμε λοιπόν ως ναυτιλία, και με το έμψυχο αλλά και άψυχο υλικό, πιστεύω ότι για τα επόμενα είκοσι χρόνια τουλάχιστον, η πρωτιά των Ελλήνων στις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές είναι εγγυημένη.
Εμένα η πιο σωστή μου απόφαση ήταν να χτίσω πλοία καινούργια και η πιο λανθασμένη πάλι να χτίσω καινούργια πλοία. Άρα μετράει η στιγμή».
